Υπάρχει σερβιτόρος εκεί έξω που απέτρεψε πελάτη από το να του αφήσει φιλοδώρημα “αφού στο τέλος δεν τα παίρνουμε”. Υπάρχει διανομέας που στάθηκε μπροστά σε πόρτα σπιτιού κι αφού παρέδωσε τη νιοστή παραγγελία της νυχτερινής του βάρδιας, είπε: “μην απολογείστε για το ποσό, η κίνηση και μόνο μετράει”. Μόλις πριν από λίγο, ένας άλλος διανομέας φρόντισε, αυτές οι γραμμές, να συντροφευτούν από κρύο καφέ -που προφανώς και δεν ήρθε ουρανοκατέβατος- λέγοντας “ευχαριστώ πολύ για το φιλοδώρημα”, το οποίο είχε λάβει 20 λεπτά νωρίτερα και μέσω πλατφόρμας.
Από την άλλη; Υπήρξε εργοδότης που φέρεται να έβαλε το χέρι του μέσα στο βαζάκι που δέσποζε σε μπάρα καφετέριας, παίρνοντας μία χούφτα ψιλά για να ρεφάρει τη ζημιά από κάποια ποτήρια που έσπασαν, αναγκάζοντας τους εργαζόμενους να πληρώσουν τα σπασμένα και να χάσουν μερίδιο των φιλοδωρημάτων που τους ανήκαν.
Μόλις πριν από λίγο καιρό, υπήρξε εργοδότρια που φέρεται να τραμπούκισε σερβιτόρα σε κατάστημα εστίασης της Θεσσαλονίκης, κατηγορώντας τη ότι “έκλεψε” φιλοδώρημα ενός ευρώ. Στην προκειμένη περίπτωση βέβαια, το σθένος της εργαζομένης να το καταγγείλει έφερε ηθική δικαίωση για την ίδια, αλλά και μία μικρή επανάσταση για τους συναδέλφους της. Άτομο του περιβάλλοντός της, μιλώντας στο Magazine, αφού περιέγραψε την ψυχολογική κατάσταση της σερβιτόρας μετά το περιστατικό ως “κάκιστη”, μας γνωστοποίησε πως “τουλάχιστον τα φιλοδωρήματα αποδίδονται κανονικά πλέον στους σερβιτόρους του μαγαζιού“.
Τι γίνεται, όμως, με τους σερβιτόρους, διανομείς και τους υπόλοιπους στον κλάδο του επισιτισμού και του τουρισμού, που, μπροστά στον εκφοβισμό και τη μόνιμη υφέρπουσα απειλή της ανεργίας, επιλέγουν τον πιο ασφαλή δρόμο της σιωπής; Συνεχίζοντας να αποτελούν γρανάζια “δουλείας και όχι δουλειάς”, όπως ήταν και ο τίτλος πρόσφατου ρεπορτάζ του Νίκου Γιαννόπουλου για τις συνθήκες γαλέρας στον επισιτισμό και τον τουρισμό.
Υπερεργασία, επιστροφές δώρων, κομμένα επιδόματα, κακές συμπεριφορές, αλλά και φιλοδωρήματα που χάνονται στον δρόμο της εργοδοτικής αυθαιρεσίας. Φαινόμενο που αποτελεί ένα από τα “κοινά μυστικά της πιάτσας” και που σε αρκετές περιπτώσεις, μάλλον αποτελεί καθεστώς. Το οποίο μάλιστα, φαίνεται τελευταία να ευνοείται κι από τις νέες τεχνολογίες και τις ψηφιακές πληρωμές, δίνοντας ακόμα ένα παραθυράκι εκμετάλλευσης και παρακρατήσεων, σε ένα ευρύτερο εργασιακό -και νομικό- πλαίσιο που φαίνεται ότι “μπάζει”. Και μπορεί αυτό να είναι απλά ένα από τα πολλά προβλήματα που ταλανίζουν τον κλάδο, δεν είναι όμως και αμελητέο. Αντιθέτως, αποτελεί σημαντικό αναλγητικό σε έναν κατώτατο μισθό που ακόμα κι αυτός, συχνά καταβάλλεται με τρόπο προβληματικό και προσβλητικό απέναντι στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μεταξύ άλλων, είναι και ακόμα μία εξήγηση για την τεράστια έλλειψη προσωπικού που υπάρχει φέτος στον τουρισμό.
Πώς μοιράζονται τα φιλοδωρήματα και πόσο συχνά παρακρατούνται
Πριν δώσουμε τον λόγο σε εργαζομένους και εκπροσώπους του κλάδου που αφηγούνται προσωπικές εμπειρίες και περιγράφουν τη θλιβερή πραγματικότητα που -μέσα σε όλα- αφορά και στα tips, να σημειώσουμε ότι η Κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που υπεγράφη στις 24 Μαΐου του 2021 αναφέρει ρητά πως “απαγορεύεται στους καταστηματάρχες να παρακωλύουν καθ΄ οιονδήποτε τρόπον την εκ μέρους των σερβιτόρων παρά των πελατών” είσπραξη του φιλοδωρήματος επί του λογαριασμού.
Τηρούν, όμως, “όλοι” οι καταστηματάρχες τα παραπάνω, όταν θα έρθει η ώρα της μοιρασιάς των φιλοδωρημάτων;
Η Δήμητρα, 32 ετών, εργάζεται ως σερβιτόρα από πολύ μικρή ηλικία. Έχει δουλέψει σε αρκετά καφέ της πρωτεύουσας, ενώ έχει περάσει και αρκετά καλοκαίρια της μακριά από την Αθήνα, ώστε να εργαστεί για την καλοκαιρινή σεζόν σε μαγαζιά της περιφέρειας.
“Οι παρακρατήσεις των tips είναι όπως και με τα ένσημα τα οποία ποτέ δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ώρες εργασίας σου: Είναι σχεδόν «κανονικότητα» στον κλάδο. Συμβαίνει σε πάρα πολλά μαγαζιά”, λέει, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό της τυχερό που “έχω καταφέρει τα τελευταία χρόνια να βρω ένα μαγαζί που είναι τυπικό απέναντί μου και στο οποίο πλέον επιλέγω να έρχομαι κάθε καλοκαίρι για σεζόν. Πλην αυτού, δεν έχει υπάρξει μαγαζί που να μου δίνει αυτά που δικαιούμαι”.
ALEXANDROS MICHAILIDIS / SOOC
Στα 10 και πλέον χρόνια που εργάζεται, έχει αντικρίσει και ακούσει πολλά περιστατικά όπου εργοδότες “βάζουν χέρι” στα φιλοδωρήματα των εργαζομένων: “Έχω ακούσει πολλούς διανομείς να λένε σε πελάτες «σας παρακαλώ καλύτερα μην βάζετε το φιλοδώρημα στην κάρτα γιατί δεν το παίρνουμε ποτέ». Έχω ακούσει μπάρμαν να λέει σε πελάτη «άσε μην τα βάλεις, δεν έχει νόημα. Τα παίρνει το αφεντικό». Επίσης, έχει τύχει εργοδότης να μου πει να μην μοιράσω τα tips. Μου ζήτησε να τα πάρω μόνο εγώ. Ασφαλώς και τα μοιράστηκα με τους συναδέλφους μου”, καταλήγει για να περιγράψει και τη διαδικασία που όπως φαίνεται γίνεται με κάποιον άτυπο εσωτερικό κανονισμό: “Συνήθως οι σερβιτόροι θα τα μοιραστούν μεταξύ τους, μαζί με το μπαρ και θα δώσουν και ένα μερίδιο στους βοηθούς τους. Επίσης, αρκετοί δίνουν και ένα μικρό ποσοστό στην κουζίνα. Γενικά, κάθε μαγαζί έχει το δικό του σύστημα”.
Το φιλοδώρημα ως πρόσχημα και το “κοντό” χέρι της εργοδοσίας
Αρκετά κοινά σημεία με την παραπάνω μαρτυρία, όμως, φαίνεται πως έχουν και όσα μας λέει η Αλεξάνδρα, η οποία, στα 25 της κιόλας χρόνια έχει αρκετή εμπειρία στον κλάδο, έχοντας εργαστεί ως σερβιτόρα σε αρκετά μαγαζιά της Θεσσαλονίκης. Το κάνει παράλληλα με τις σπουδές της, όπως και αρκετοί ακόμη στον επισιτισμό, πολλοί εκ των οποίων όμως κάπου στην πορεία “έχουν αναγκαστεί να τις αφήσουν γιατί ζουν από αυτή τη δουλειά και δεν συνδυάζεται εύκολα με τις υπάρχουσες συνθήκες”.
Η ίδια, μετέφερε την ισχύουσα κατάσταση χρησιμοποιώντας μία φράση που ακούστηκε από πολλούς ανθρώπους που ανταποκρίθηκαν στο εν λόγω ρεπορτάζ: “Σε πολλά μαγαζιά, σου λένε, οκ θα πάρεις χαμηλό μισθό, αλλά εμείς εδώ έχουμε καλά πουρμπουάρ”. Ακόμα βέβαια κι αν ο εργαζόμενος το δεχτεί, “υπάρχουν αφεντικά που, είτε επειδή μπορεί και τα ίδια να κάνουν κάποια βάρδια στο μαγαζί τους, είτε γιατί θεωρούν ότι η εξυπηρέτηση αφορά και τους ίδιους παίρνουν ένα μέρος των φιλοδωρημάτων”.
Και συνεχίζει: “Υπήρξε περίπτωση όπου επειδή έσπασαν κάποια ποτήρια, τα οποία είναι αναλώσιμα και είναι λογικό κάποια στιγμή να σπάσει κάποιο ποτήρι σε μία καφετέρια, το αφεντικό έβαλε το χέρι του μέσα στον κουμπαρά με τα πουρμπουάρ και πήρε ένα ποσό”.
Κόντρα στο “ξεχωριστό εσωτερικό σύστημα διαμοιρασμού των tips που ισχύει ανά κατάστημα” πάντως, φαίνεται πως ισχύει και αυτό: “Σε κάποια μαγαζιά έχουν τον λόγο τα ίδια τα αφεντικά για το πώς θα μοιραστούν τα πουρμπουάρ”.
“Αφού θα πάρεις φιλοδώρημα, δεν θα πάρεις αποζημίωση καυσίμων”
Μολονότι οι διανομείς ανήκουν στον ίδιο κλάδο με τους σερβιτόρους και διέπονται από τις ίδιες συμβάσεις, στο κομμάτι των φιλοδωρημάτων αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία, αλλά αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.
Ο Βασίλης Κεφαλάς, διανομέας εδώ και πάνω από 18 χρόνια και μέλος του ΔΣ του Συνδικάτου Επισιτισμού-Τουρισμού Θεσσαλονίκης, πλέον εργάζεται ως μισθωτός στην e-food. Όπως μας λέει, παρά το γεγονός ότι οι πλατφόρμες αποδίδουν κανονικά τα φιλοδωρήματα στους εργοδότες, η πορεία τους δεν έχει την ίδια κατάληξη.
“Αυτό που επικρατεί γενικά είναι πως επειδή ξέρουν ότι θα παίρνεις ένα ποσό από φιλοδωρήματα, μπορεί να μη σου δώσουν δώρο, ή να σου δώσουν τα μισά, ή να μη σου δώσουν το βραδινό, ή τίποτα από όλα αυτά”, περιγράφει και συνεχίζει: “Όταν η διανομή θα γίνει από την E-food εμείς τα παίρνουμε αυτά στο ακέραιο. Στα καταστήματα, όμως, που λειτουργούν με δικούς τους διανομείς υπάρχουν πάρα πολλές καταγγελίες ή έστω αναφορές ότι παρακρατούν μέρος ή σύνολο των φιλοδωρημάτων των διανομέων. Ακόμα κι αν δουλεύουν με πλατφόρμες”.
GETTY IMAGES
“Είχαμε για παράδειγμα καταγγελία για κατάστημα όπου ο εργοδότης δεν απέδιδε στους εργαζόμενους τα πουρμπουάρ που έκαναν διανομές για παραγγελίες που γίνονταν μέσω e-food”.
Το αποκορύφωμα; “Έχουμε και αναφορές από διανομείς όπου η εργοδοσία δεν τους δίνει αποζημίωση καυσίμων επειδή, τους λένε, «έχεις τα πουρμπουάρ».
Καταγγελίες για παρακρατήσεις και bullying
Όλα τα παραπάνω, κι ακόμα περισσότερα, μας τα επιβεβαίωσαν και οι εκπρόσωποι που μάχονται για τα δικαιώματα των εργαζομένων στον κλάδο επισιτισμού και τουρισμού.
“Υπάρχει ζήτημα, έχουμε καταγγελίες ότι τους παίρνουν τα φιλοδωρήματα με το έτσι θέλω, αλλά οι εργαζόμενοι φοβούνται”, μας λέει ο Δημήτρης Κουτούκης, Γενικός Γραμματέας της ΠΟΕΕΤ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Επισιτισμού-Τουρισμού), που μας αποκαλύπτει μάλιστα ότι μόλις πριν από λίγες ημέρες υπήρξε καταγγελία για bullying σε εργαζόμενο ξενοδοχείου της Κρήτης. Ο ίδιος παράλληλα στέκεται και στην προστιθέμενη αξία των tips, αφού “το 2019 που ήταν χρονιά ορόσημο για τον τουρισμό, υπήρχαν συνάδελφοι που έβγαζαν φιλοδωρήματα έναν μισθό. Ειδικά σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες ή γνωστά εστιατόρια”.
Άποψη με την οποία συντάσσεται και ο Πρόεδρος του Συνδικάτου Επισιτισμού-Τουρισμού Ξενοδοχείων Νομού Αττικής, Γιώργος Στεφανάκης, λέγοντας: “Το φιλοδώρημα προέκυψε ως ένα σημαντικό ζήτημα για τους εργαζόμενους διότι οι μισθοί έχουν παγιωθεί εδώ και 15 χρόνια στο κατώτατο επίπεδο”. Αποκάλυψη για πρόσφατη καταγγελία μας έκανε και ο ίδιος πάντως, για “ξενοδοχείο της Αθήνας όπου διευθυντικά στελέχη και προϊστάμενοι τμημάτων προσπαθούσαν να διαμορφώσουν τα ποσοστά κατανομής των φιλοδωρημάτων”. Παραδέχτηκε επίσης πως “στα μαγαζιά που συγκεντρώνεται μεγάλο ποσοστό φιλοδωρημάτων είναι κανόνας να μοιράζονται και να προτάσσουν τα φιλοδωρήματα”.
Στο ίδιο μήκος κύματος και οι περιγραφές του προέδρου ΣΕΤΕΠΕ Θεσσαλονίκης, Γιώργου Μπρανίκα: . “Υπάρχουν πολλοί εργοδότες που λένε ας πούμε «εμείς εδώ έχουμε καλά φιλοδωρήματα, άρα δεν μπορώ να σου δώσω καλό μισθό». Αυτό το κάνουν αρκετοί με τη λογική ότι «θα ρεφάρεις με τα πουρμπουάρ που βγάζεις». Από την άλλη, υπάρχουν εργοδότες που λένε ότι «επειδή το φιλοδώρημα πάει στο μαγαζί θα το κρατήσω εγώ ή θα τα μοιράσουμε»”.
“Αν θέλετε να φτάσει το φιλοδώρημά σας στον εργαζόμενο, καλύτερα μετρητά παρά με κάρτα”
Πώς θα διασφαλίσουμε, λοιπόν, ότι το φιλοδώρημα που αφήσαμε, είτε απευθείας στον άνθρωπο που μας εξυπηρέτησε, είτε μέσω POS, θα φτάσει όντως στον άνθρωπο που μας εξυπηρέτησε; Στη δεύτερη περίπτωση (POS), να σημειωθεί πως το φιλοδώρημα μπορεί να δοθεί, είτε μέσω της σχετικής επιλογής που προσφέρει το μηχάνημα, είτε απλά πληρώνοντας ψηφιακά ένα μεγαλύτερο ποσό, μέσω κάρτας. Το ίδιο και στις παραγγελίες μέσα από τις πλατφόρμες, όπου υπάρχει η επιλογή για tips στο delivery μέσα από την πλατφόρμα. Σε κάθε περίπτωση ψηφιακού φιλοδωρήματος πάντως, ο εργοδότης οφείλει, αφού τού πιστωθούν στην τράπεζα, να τα αποδώσει στους εργαζομένους.
“Το πιο safe είναι να το πάρει στο χέρι ο εργαζόμενος. Έχω ακούσει βέβαια και την πρόφαση ότι «επειδή δόθηκε μέσω POS, φορολογείται, άρα δεν θα στο δώσουμε όλο»“, λέει η Αλεξάνδρα.
“Στην ηλεκτρονική καταβολή του φιλοδωρήματος οι διανομείς έχουν επίσης θέματα γιατί είναι πολύ εύκολο να το κρατήσει ο εργοδότης. Αυτό, όμως, ισχύει για τα καταστήματα, όχι για τις πλατφόρμες“, λέει ο Βασίλης.
Από την πλευρά τους, τα συνδικάτα συμφωνούν: “Στην πληρωμή με κάρτα υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα από τον εργοδότη να το ελέγξει και να το περιορίσει”. “Ως πελάτες ένας είναι ο τρόπος για να μπορούμε ίσως να διασφαλίσουμε ότι το φιλοδώρημά θα φτάσει όντως στην τσέπη του εργαζομένου: Μετρητά”, είναι μερικές από τις απόψεις που κατατέθηκαν στο Magazine.
24 MEDIA LAB
Αφήνουν οι Έλληνες φιλοδωρήματα;
Για όσους γνωρίζουν τις παθογένειες του κλάδου, το φιλοδώρημα μοιάζει με ένα συμπληρωματικό αντίτιμο ενσυναίσθησης και κατανόησης για τις συνθήκες και τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν όσοι εργάζονται σε αυτόν. Απόδειξη; Όσα μας είπε η Εβελίνα για την προσωπική της εμπειρία σε κατάστημα εστίασης της Μυκόνου, όπου “κυρίως άφηναν τα παιδιά που έκαναν παρόμοια δουλειά με εμάς, δηλαδή σερβιτόροι, διανομείς, μπαρμαν κλπ”, για να προσθέσει ότι “τα tips δεν ήταν σε καμία περίπτωση αυτό που περιμένεις. Σε εμάς, οι Έλληνες συνήθως άφηναν λίγα ή καθόλου. Κυρίως άφηναν οι Αμερικανοί, οι Γερμανοί, οι Άγγλοι και οι Άραβες“, σημειώνοντας πάντως πως “υπήρχαν μαγαζιά όπου αν τα tips σε ένα τραπέζι ήταν 1.000 ευρώ, εννοείται πως αυτά μοιράζονταν με την εργοδοσία”.
Η Δήμητρα από την πλευρά της, παραδέχεται ότι “οι Έλληνες γενικά αφήνουν μαζεμένα, συγκροτημένα. Είναι πιο μαγκωμένοι και είναι λογικό. Δεν είναι, όμως, τόσο αυτό το πρόβλημα, όσο καμιά φορά η συμπεριφορά κάποιων. Με ξένους κυρίως δουλεύουμε, Άγγλους, Ελβετούς, Γερμανούς, Αυστριακούς, λίγο Ιταλούς και Γάλλους, Αμερικανούς. Καμία σχέση, ως προς την αντίληψη, τη συμπεριφορά και φυσικά τα φιλοδωρήματα“, ενώ η Αλεξάνδρα που συμφωνεί ότι “οι πελάτες που έχουν προσωπική εμπειρία στην εστίαση και καταλαβαίνουν πόσο μεγάλη σημασία έχει το φιλοδώρημα για τον υπάλληλο, αφήνουν”, στέκεται επίσης στη συμπεριφορά: “Υπάρχει και ένα ποσοστό όπου βλέπει τον εργαζόμενο σαν δούλο. Όχι απλά δεν θα αφήνουν tips, αλλά θα σου αφήσουν ένα τραπέζι δύσκολο στο μάζεμα, θα σου μιλήσουν απότομα και γενικά έχουν τη λογική «εγώ σε πληρώνω»”.
GEORGE VITSARAS / SOOC
Όσο για τους διανομείς; “Ο πελάτης κατανοεί ότι ο διανομέας δεν πληρώνεται καλά και λόγω κουλτούρας κατανοεί και του δίνει κάτι παραπάνω. Συνήθως θα πάρεις φιλοδωρήματα στις μισές παραγγελίες”, λέει ο Βασίλης.
Είναι το φιλοδώρημα μισθός;
Μπορούμε να το πούμε επιβράβευση ή ανταπόδοση για την καλή εξυπηρέτηση, μία αυτονόητη κίνηση αναγνώρισης για τις δυσκολίες του επαγγέλματος, μπορούμε να το πούμε όπως θέλουμε, αυτό που δεν μπορούμε όμως να πούμε είναι ότι το φιλοδώρημα αποτελεί μέρος του μισθού. Έστω κι αν από κάποιους εργαλειοποιείται για λόγους κερδοφορίας. Πώς θα μπορούσε να είναι όταν δεν υπολογίζεται στα επιδόματα, τα δώρα και τις αποζημιώσεις;
Μπορεί, όμως, το φιλοδώρημα να αποτελέσει μισθό; Ο δικηγόρος-εργατολόγος, Διονύσης Τεμπονέρας εξηγεί: “Το φιλοδώρημα είναι μία ιδιότυπη παροχή, επειδή ουσιαστικά καταβάλλεται από τρίτους, δηλαδή πελάτες και όχι από τον ίδιο τον εργοδότη. Αυτό δεν απαγορεύει, όμως, το να θεωρηθεί και μισθολογική παροχή. Το γεγονός ότι η λήψη φιλοδωρήματος προκαθορίζεται με συμφωνία ή και πρακτική, δηλαδή χωρίς γραπτή συμφωνία, είναι ο βασικός παράγοντας που λαμβάνεται υπόψη για να καθορίζει τις συνεννοήσεις επί του θέματος του μισθού μεταξύ εργαζομένου και εργοδότη. Όταν υπάρχουν τέτοιες συνεννοήσεις, τότε το φιλοδώρημα συνήθως αποτελεί παροχή μισθολογικού χαρακτήρα. Για να είναι μισθολογικού χαρακτήρα το φιλοδώρημα πρέπει να λαμβάνεται κατά τρόπο τακτικό και με γνώση ή ανοχή του εργοδότη. Αν αυτό αποτελέσει μισθό υπάρχουν ορισμένες έννομες συνέπειες. Υπολογίζεται για παράδειγμα για την αμοιβή σε σχέση με την υπερεργασία η οποία διαμορφώνεται πλέον επί τη βάσει του καταβαλλόμενου μισθού και όχι του νόμιμου. Από εκεί και πέρα, όμως, θεωρείται πλέον και παροχή μισθολογικού χαρακτήρα που δίνεται τακτικά άρα αποτελεί και κομμάτι του καταβαλλόμενου μισθού”.
Συμπληρώνει πάντως πως “αν δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, όλο το πλαίσιο αυτό είναι στον αέρα”, αφού “είναι ελεύθερο το τι ορίζεται ως τακτικές αποδοχές”.
Πρόσφατη Νομολογία – ΑΠ 838/2019: “Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 648, 649, 653 και 361 Α.Κ., 3 παρ. 2 του Ν. 2190/1920, 5 παρ. 1 του Ν. 3198/1955 και 1 της 95/1949 Διεθνούς Σύμβασης “περί προστασίας του ημερομισθίου”, που κυρώθηκε με το Ν. 3248/1955, σε συνδυασμό με το άρθρο 6 του Ν. 765/1943 (που διατηρήθηκε σε ισχύ με την ΠΥΣ 324/1946) προκύπτει ότι τα προαιρετικώς καταβαλλόμενα στον εργαζόμενο από τους πελάτες του εργοδότη φιλοδωρήματα, έναντι της παρεχόμενης σ` αυτούς εξυπηρέτησης, αποτελούν μέρος του μισθού μόνον όταν, βάσει ρητής ή σιωπηρής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, ο πρώτος παρέχει στο δεύτερο τη δυνατότητα να λαμβάνει τα φιλοδωρήματα και αυτά εισπράττονται τακτικά, έτσι ώστε να επαυξάνουν τις αποδοχές του (ΑΠ 4/2012, ΑΠ 1811/2011, ΑΠ 177/2001, ΑΠ 13/1992). Το προαιρετικώς καταβαλλόμενο από τους πελάτες του εργοδότη φιλοδώρημα αποτελεί μέρος του μισθού των εργαζομένων, εφ’ όσον τούτο έχει συμφωνηθεί ρητά ή και σιωπηρά, ότι ανεξαρτήτως του κινήτρου του πελάτη (για λόγους επιβράβευσης της εξυπηρέτησης αυτού από τον εργαζόμενο) το φιλοδώρημα απευθύνεται από αυτόν προς τον εργαζόμενο και όχι προς την επιχείρηση με συνέπεια να μην μπορεί να θεωρηθεί ως “έσοδο” αυτής και με την διέπουσα το εργατικό δίκαιο αρχή ότι σε περίπτωση αμφιβολίας οι κανονιστικές διατάξεις πρέπει να ερμηνεύονται υπέρ του εργαζομένου.
Όπως μας είπε πάντως, ο πρόεδρος της ΠΟΕΣΕ (Πανελλήνμια Ομοσπονδία Εστιατορικών & Συναφών Επαγγελμάτων), Γιώργος Καββαθάς, το παραπάνω “στην πλειονότητα των επιχειρήσεων δεν συμβαίνει”, σημειώνοντας πάντως πως βάσει των ΣΣΕ “οι σερβιτόροι πληρώνονται με ποσοστά και όχι με μισθό”, πράγμα που “στην πράξη ισχύει στο ελάχιστο, αφού πληρώνονται με τεκμαρτό ημερομίσθιο”, κάνοντας λόγο για “στρεβλώσεις” του επαγγέλματος.
Ως προς το τελευταίο σκέλος άλλωστε, περί πληρωμής των σερβιτόρων με ποσοστά δηλαδή (Νόμος 2224/1994), την ίδια εικόνα δίνει και ο κ. Κουτούκης της ΠΟΕΕΤ: “Οι 97 στις 100 επιχειρήσεις δεν τηρούν την κλαδική σύμβαση και δεν πληρώνουν με ποσοστά, αλλά με ημερομίσθιο. Γι’ αυτό και θέλουμε οι ΣΣΕ να γίνουν υποχρεωτικές”.
Φορολογείται το φιλοδώρημα;
Η απάντηση των περισσότερων σωματείων αλλά και εργαζομένων είναι πως, αφού δεν αποτελεί μέρος του μισθού, όταν αποδίδεται με μετρητά, δεν δηλώνεται και δεν φορολογείται. Ο Δημήτρης Μπόκαρης, φοροτεχνικός, εξηγεί: “Οι σερβιτόροι αμείβονται με τεκμαρτά ημερομίσθια. Τα φιλοδωρήματα είναι πρόσθετες αποδοχές και θα φορολογηθούν όταν δίδονται μέσω POS. Ο εργοδότης πρέπει να τα δηλώσει προς τον εργαζόμενο. Δηλαδή όταν θα αφήσει κάποιος ένα ποσό μέσω POS, αυτό θα πιστωθεί στην τράπεζα της επιχείρησης, η οποία κανονικά το περνά διατραπεζικά στον εργαζόμενο για το οποίος εκείνος θα φορολογηθεί. Από εκεί και πέρα, όμως, υπάρχουν επιχειρήσεις που μπορεί να δώσουν τα φιλοδωρήματα μέσω POS και στο χέρι, δηλαδή «μαύρα». Μπορεί ένας σερβιτόρος να δουλεύει 8 ώρες, πολλοί όμως από αυτούς δηλώνονται και με μειωμένο ωράριο, για να ρίξει το κόστος η επιχείρηση. Τώρα αυτό αν είναι σωστό ή όχι είναι άλλο κεφάλαιο”.
Το αμερικανικό μοντέλο και το προσβλητικό φιλοδώρημα
Ως γνωστόν, το φιλοδώρημα στην Ελλάδα δεν είναι υποχρεωτικό, όπως και στην πλειονότητα των χωρών και δη των ευρωπαϊκών.
Ένα από τα πλέον ιδιότυπα μοντέλα “tipping” ανά τον κόσμο το έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το φιλοδώρημα είναι βαθιά ριζωμένο στην κουλτούρα των Αμερικανών, νοοτροπία εκ δια μέτρου αντίθετη με αυτή σε κάποιες χώρες στην άλλη άκρη του πλανήτη.
Στις ΗΠΑ, λοιπόν, επικρατεί το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος ενός σερβιτόρου να βασίζεται στο φιλοδώρημα. Ο μισθός προκύπτει από έναν συνδυασμό φιλοδωρήματος και ωρομισθίου από την εργοδοσία. Αυτή, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ, οφείλει να καταβάλλει τουλάχιστον 2,13 δολάρια την ώρα στον εργαζόμενο, όταν εκείνος λαμβάνει τουλάχιστον 30 δολάρια τον μήνα σε φιλοδωρήματα. Πιο απλά, αν ο συμψηφισμός ωρομισθίου και φιλοδωρήματος δεν ισούται με τον κατώτατο μισθό των 7,25 δολαρίων την ώρα, τότε ο εργοδότης υποχρεούται να καλύψει τη διαφορά. To κατώτατο ωρομίσθιο βέβαια δεν είναι το ίδιο σε όλες τις Πολιτείες, καθώς σε αρκετές ξεπερνά το 2,13$ (που έχει παγιωθεί από το 1991). Να σημειωθεί πως σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας των ΗΠΑ (B.L.S.), ο μέσος μισθός ενός σερβιτόρου είναι 26,000 δολάρια τον χρόνο. Αυτό το μοντέλο πάντως δεν φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό στα μάτια αρκετών Ελλήνων εργαζομένων του κλάδου, αφού θεωρούν ότι και εδώ θα λειτουργεί προς όφελος της εργοδοσίας.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το φιλοδώρημα είναι προαιρετικό, με ορισμένες εξαιρέσεις χωρών ή συγκεκριμένων υπηρεσιών όπου συμπεριλαμβάνεται στον λογαριασμό ως χρέωση υπηρεσιών. Αυτό σημαίνει για παράδειγμα σε καφέ ή εστιατόρια της Δανίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας, αλλά και σε ορισμένα ακριβά καταστήματα στην πρωτεύουσα της Αγγλίας. Την ίδια ώρα, το φιλοδώρημα δεν υπάρχει στην ιαπωνική και κορεατική κουλτούρα, όπου σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να θεωρηθεί ακόμα και προσβλητικό.