Απόδοση-επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος
Το περασμένο φθινόπωρο, κατόπιν συμβουλής ενός φίλου, ο Odosa Iyamuosa επένδυσε όλες τις οικονομίες, ύψους 4.000 δολαρίων, σε ένα κρυπτονόμισμα ονόματι Luna. Ο 28χρονος, που ζει στην Αμπούτζα της Νιγηρίας, ερεύνησε μόνος του το νόμισμα διαδικτυακά και εκείνο που ανακάλυψε φάνταζε πολλά υποσχόμενο. Η τιμή του Luna βρισκόταν στα ύψη, χάρη στην επιτυχία ενός άλλου νομίσματος με το οποίο ήταν βαθιά συνυφασμένο, του TerraUSD. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του κλάδου των κρυπτονομισμάτων, όπως η Galaxy Digital, η Jump Trading και οι επενδυτικοί βραχίονες των ανταλλακτηρίων κρυπτονομισμάτων Coinbase και Binance, είχαν ήδη επενδύσει εκεί.
Για τον Iyamuosa, φαινόταν η καλύτερη ελπίδα του να εγκαταλείψει την Αμπούτζα, όπου πολλές δουλειές πληρώνουν μόλις 2 δολ. την ημέρα ή και λιγότερο. Είχε μαζέψει λίγα χρήματα πουλώντας αθλητικά παπούτσια Nike και Adidas σε ντόπιους αγοραστές μέσω Instagram. Ήθελε να αυξήσει τις αποταμιεύσεις του στα 16.000 δολάρια και να εγγραφεί σε ένα πρόγραμμα ανάλυσης δεδομένων σε κολέγιο στο Τορόντο, ώστε να μπορέσει να βρει δουλειά σε μια μεγάλη αμερικανική εταιρεία, όπως η Netflix ή η Google. Για μερικούς μήνες, φαινόταν ότι το σχέδιό του λειτουργούσε. Η αξία των νομισμάτων Luna του διπλασιάστηκε. “Έστειλα χρήματα στη μητέρα μου και στα αδέρφια μου”, λέει. “Μπορούσα πλέον να τρώω κανονικά”.
Ξαφνικά, μέσα στον Μάιο, το Luna και το TerraUSD κατέρρευσαν. Το TerraUSD ήταν ένα λεγόμενο stablecoin, που σημαίνει ότι υποτίθεται πως διατηρούσε σταθερή αξία 1 δολ. Όμως έπεσε κάτω από το 1 δολάριο και συνέχισε να πέφτει, ενώ το νόμισμα Luna, που κάποτε άξιζε πάνω από 100 δολάρια, υποχώρησε κάτω από το 0,01 δολ., σχεδόν εξανεμίζοντας μια συνδυασμένη κεφαλαιοποίηση που είχε ξεπεράσει τα 60 δισ. δολ. Ο Iyamuosa λέει ότι τα νομίσματά του αξίζουν πια συνολικά μόλις 3 σεντς. “Δεν ήξερα καν τι να κάνω – ένιωθα να θέλω να πεθάνω”, λέει. Ο Iyamuosa ισχυρίζεται ότι αποφάσισε να μην αυτοκτονήσει, καθώς κάτι τέτοιο θα τσάκιζε ψυχικά τη μητέρα του.
Τα τελευταία δύο χρόνια, οι αυξανόμενες τιμές του Bitcoin, του Dogecoin και άλλων κρυπτονομισμάτων προκαλούσαν σε πολλούς τον φόβο ότι θα έχαναν την ευκαιρία να κερδίσουν μια περιουσία μέσα σε μια νύχτα. Και οι υποστηρικτές αυτού που ονομάζεται DeFi ή αποκεντρωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπου οι χρήστες μπορούν να καταθέτουν, να δανείζονται και να δανείζουν νομίσματα, υπόσχονταν εξαιρετικά υψηλές αποδόσεις χωρίς αντίστοιχα υψηλούς κινδύνους, σαν να μην ίσχυαν πλέον οι παραδοσιακοί χρηματοοικονομικοί κανόνες. Ένας λόγος για τη δημοτικότητα του TerraUSD ήταν ότι στους κατόχους προσφέρονταν αποδόσεις της τάξης του 20%. Η βιομηχανία των crypto “ζωγράφιζε” την επένδυση σε κρυπτονομίσματα ως έναν τρόπο για να αποκτήσει κανείς τον έλεγχο του μέλλοντός του. “Αν θέλεις να γράψεις ιστορία, πρέπει να πάρεις τα δικά σου ρίσκα”, έλεγε ο LeBron James σε μία από τις πολλές διαφημίσεις για ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων.
Πλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα με ιστορίες από επενδυτές όπως ο Iyamuosa, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι έχασαν τις οικονομίες τους λόγω του Luna. Μια λίστα με τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας για την αποφυγή της αυτοκτονίας είναι καρφιτσωμένη στην κορυφή του φόρουμ του Reddit που είναι αφιερωμένο στα ψηφιακά νομίσματα. Η κατάρρευση των δύο νομισμάτων τροφοδότησε μια καταστροφή ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων, ωθώντας να εξαφανιστούν περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια δολάρια από τη συνδυασμένη αξία όλων των κρυπτονομισμάτων την εβδομάδα που έληξε στις 13 Μαΐου. Το Bitcoin, το οποίο διαπραγματευόταν άνω των 60.000 δολ. μόλις τον Οκτώβριο, βρίσκεται σήμερα στο μισό εκείνης της τιμής. Προς το παρόν τουλάχιστον, ολόκληρο το οικοδόμημα των κρυπτονομισμάτων φαίνεται να σείεται.
Αποκέντρωση
Πριν από λίγο καιρό, οι υποστηρικτές των Luna και TerraUSD μιλούσαν σαν να είχαν επανεφεύρει τον τροχό των χρηματοοικονομικών. Ο δημιουργός των δύο tokens, Do Kwon, ένας 30χρονος Νοτιοκορεάτης που σπούδασε πληροφορική στο Stanford, ισχυριζόταν ότι δεν είχε δημιουργήσει απλώς μια άλλη μορφή ψηφιακών μετρητών – επρόκειτο για ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα, εκτός κρατικού ελέγχου, φθηνότερο και πιο γρήγορο στη χρήση, που θα πλήρωνε υψηλότερα επιτόκια στους αποταμιευτές. “Η δημιουργία μιας αποκεντρωμένης μορφής χρήματος πάνω στην οποία μπορείτε να χτίσετε έναν εντελώς νέο τύπο χρηματοοικονομικού οικοσυστήματος χωρίς άδεια είναι το ιερό δισκοπότηρο των κρυπτονομισμάτων και αυτό ακριβώς κάνει η Terra”, δήλωνε.
Το σύστημα γύρω από τα νομίσματα ήταν πολύπλοκο. Ξεκινώντας με το stablecoin. Αυτά τα νομίσματα έχουν γίνει ένα σημαντικό μέρος του κόσμου των κρυπτονομισμάτων ως αξιόπιστη εναλλακτική προς τα παραδοσιακά μετρητά. Δεδομένου ότι έχουν σχεδιαστεί για να έχουν σταθερή αξία, είναι πιο εύκολο να χρησιμοποιηθούν για να πληρώνετε για πράγματα στον πραγματικό κόσμο. Το bitcoin και άλλα νομίσματα σαν αυτό εκτινάσσονται και πέφτουν τόσο γρήγορα που ο πωλητής μιας BMW μπορεί να καταλήξει με μάρκες αξίας μιας Honda μέχρι να ολοκληρωθεί η συμφωνία. Ο Kwon οραματίστηκε τα stablecoins TerraUSD να χρησιμοποιούνται για άμεσες πληρωμές και μεταφορές χρημάτων σε όλο τον κόσμο, πετώντας στο περιθώριο τις Visa, Mastercard και Western Union.
Η ιδέα δεν ήταν νέα. Σε αντίθεση με άλλα “σταθερά ψηφιακά νομίσματα”, το TerraUSD δεν ισχυρίστηκε καν ότι υποστηρίζεται από δολάρια ή άλλα περιουσιακά στοιχεία που διατηρούνται σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Αντίθετα, υποτίθεται ότι άξιζε 1 δολ. επειδή μπορούσε να εξαργυρωθεί με μερίδιο 1 δολ. στο άλλο δημιούργημα του δημιουργού του, το Luna. Εάν το Luna άξιζε $10, θα μπορούσε κανείς να εξαργυρώσει ένα stablecoin TerraUSD για το 1/10 ενός νέου Luna, το οποίο θα μπορούσατε να πουλήσετε σε ανταλλακτήριο για 1 δολ. Αν το Luna άξιζε 10 σεντς, θα λάμβανε 10 Luna.
Το ίδιο το Luna υποτίθεται ότι θα κέρδιζε σε αξία καθώς το δίκτυο θα γινόταν ολοένα και πιο δημοφιλές και οι κάτοχοί του θα συσσώρευαν τέλη χρήσης. Η λογική του δικτύου ήταν να έχει στη βιτρίνα ένα βαρετό, επιχειρηματικά “σοβαρό” stablecoin, και στο πίσω μέρος, το Luna να αποτελεί το όχημα γρήγορου πλουτισμού.
Το TerraUSD κυκλοφόρησε το 2020, αλλά ήταν ελάχιστα θελκτικό μέχρι τον Μάρτιο του 2021, όταν ο Kwon παρουσίασε ένα τρίτο μέρος του δικτύου του: την Anchor, μια οιονεί τράπεζα για crypto, όπου οι χρήστες θα μπορούσαν να καταθέτουν τα stablecoins TerraUSD και να κερδίζουν επιτόκιο 20%.
Φαντάζει περίεργο; Πράγματι, μερικοί άνθρωποι στον κόσμο των κρυπτονομισμάτων υποστήριξαν ότι το σχήμα ήταν μη βιώσιμο. Σε τελική ανάλυση, το 20% είναι υψηλότερο από τις “στημένες” αποδόσεις του hedge του Bernie Madoff. Ωστόσο, ο Kwon το πρότεινε ως μια ασφαλή εναλλακτική σε τράπεζες όπως η Wells Fargo, λέγοντας μάλιστα ότι μια μέρα άλλες εταιρείες fintech, όπως η Venmo, θα μπορούσαν να καταθέτουν κεφάλαια χρηστών τους εκεί. “Αυτό που είναι όμορφο και αποκεντρωμένο σε αυτό το σύστημα είναι ότι δεν απαιτεί κεντρική παρέμβαση”, έλεγε ο Kwon τον Ιανουάριο.
Κατάρρευση
Μέσα στο 2021, η τιμή του Luna αυξήθηκε κατά 100 φορές και δημιουργήθηκαν stablecoins TerraUSD αξίας σχεδόν 10 δισ. δολ. Στο Twitter, ο Kwon έλεγε ότι η εταιρεία του, Terra, ήταν ασταμάτητη και τρόλαρε όσους αμφισβητούσαν τις ιδέες του. “Αυτή η κοινότητα αγόρασε το Luna, οπότε σίγουρα δεν είναι φτωχοί όπως ο μίζερος εαυτός σου”, έγραφε ο Kwon σε έναν επικριτή του τον Μάρτιο. Οι θαυμαστές αυτοαποκαλούνταν Lunatics (“Παράφρονες”). “Είμαι επίσημα Lunatic!!!”, έγραφε ο ιδρυτής της Galaxy Digital, Mike Novogratz τον Ιανουάριο, αφού έκανε τατουάζ στον αριστερό του ώμο με τη λέξη “Luna” δίπλα σε έναν λύκο που ούρλιαζε στο φεγγάρι. “Το τατουάζ μου θα είναι μια μόνιμη υπενθύμιση ότι οι επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων απαιτούν ταπεινότητα”, ανέφερε ο δισεκατομμυριούχος σε διαδικτυακή επιστολή του στις 18 Μαΐου.
Όμως, το TerraUSD είχε ένα ελάττωμα, το οποίο μοιραζόταν με funds ή τράπεζες πριν από την εφεύρεση της ασφάλισης καταθέσεων. Εάν οι χρήστες έχασαν την εμπιστοσύνη τους στο σύστημα, θα μπορούσαν να τρέξουν να πουλήσουν ή να εξαργυρώσουν τα νομίσματά τους και άλλοι μπορεί να ακολουθούσαν, φοβούμενοι ότι δεν θα έπαιρναν πίσω το 1 δολάριο ανά ψηφιακό νόμισμα εάν αργούσαν. Θεωρητικά, το δίκτυο μπορούσε πάντα να εκδώσει περισσότερα Luna για όσους ήθελαν να εξέλθουν. Αλλά κι αυτό θα ήταν ένα ρίσκο. Όσο περισσότερα token εκδίδονταν, τόσο περισσότερο θα έπεφτε η τιμή του Luna, κάτι που με τη σειρά του θα σήμαινε ότι το δίκτυο θα έπρεπε να εκδώσει ακόμη περισσότερα, επιδεινώνοντας την πτώση. Στη Wall Street, αυτό ονομάζεται “σπιράλ θανάτου”. Δεν μπορεί κανείς απλώς να δημιουργεί περισσότερα χρήματα από φρέσκο αέρα.
Η κρίση ξεκίνησε στις 7 Μαΐου. Το Luna είχε ήδη υποχωρήσει ως μέρος μιας γενικής πτώσης στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Αφότου ένας trader έκανε μια μεγάλη ανταλλαγή TerraUSD για ανταγωνιστικά stablecoins, η τιμή του έπεσε στα 99 σεντς, προκαλώντας εικασίες ότι η απόλυτη ισοτιμία του με το δολάριο ετίθετο σε κίνδυνο. Ο Kwon είχε συγκεντρώσει Bitcoin αξίας μερικών δισεκατομμυρίων δολαρίων ως αποθεματικό για να υποστηρίξει το TerraUSD σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και εξέφρασε μέσω Twitter την εμπιστοσύνη στη σταθερότητά του στις 8 Μαΐου.
Το Luna υποχώρησε άνω του 50%, σε λιγότερο από 30 δολάρια και στη συνέχεια έχασε άλλα δύο τρίτα της αξίας του την επόμενη μέρα. Ο Kwon προέτρεψε τους οπαδούς του να κρατήσουν γερά. “Είμαστε κοντά… μείνετε δυνατοί, lunatics”, έγραψε στο Twitter. Δεν μπορούσε ωστόσο να σταματήσει το σπιράλ θανάτου. Μέχρι το πρωί της 13ης Μαΐου, 6,5 τρισεκατομμύρια Luna βρίσκονταν σε κυκλοφορία και η τιμή είχε πέσει στα $0,00001834. Η τιμή του TerraUSD έπεσε κάτω από τα 20 σεντς, επειδή ακόμα κι αν μπορούσε να εξαργυρωθεί για ένα τεράστιο σωρό μάρκες Luna υποθετικής αξίας $1, δεν υπήρχε κανείς να τα αγοράσει.
Ο Νιγηριανός μικροεπενδυτής Iyamuosa πέρασε τις μέρες που ακολούθησαν το κραχ σε σοκ. Με μόλις $20 περιουσία, είναι ακόμα στο Twitter και στην εφαρμογή επαφών Discord, αναζητώντας κάποιο κρυπτονόμισμα που θα του φέρει πίσω τα χρήματά του. Το όνειρό του να μετακομίσει στον Καναδά για σπουδές φαντάζει πια απρόσιτο.
Κίνδυνοι
Άλλοι επενδυτές λένε επίσης ότι ήταν προετοιμασμένοι για σκαμπανεβάσματα, αλλά ποτέ δεν φαντάζονταν μια τόσο γρήγορη κατάρρευση. Ο Senior Bernier, 24 ετών, εργολάβος δαπέδων στο Μόντρεαλ του Καναδά, λέει ότι έχασε περίπου $250.000. “Ο Do Kwon είναι ένας τύπος στον οποίο πάντα πίστευα”, δηλώνει.
“Ένιωσα σαν να έβλεπα το σπίτι μου να καίγεται”, ανέφερε επενδυτής σε ομάδα υποστήριξης στο Twitter Spaces. “Παιδιά, μην παίρνετε ποτέ βιαστικές αποφάσεις, σας παρακαλώ”, τόνισε στους συνομιλητές του.
Ο Kwon δεν απάντησε σε μηνύματα με τα οποία του ζητούνταν σχόλια. “Είμαι συντετριμμένος για τον πόνο που έφερε σε όλους σας η εφεύρεσή μου”, έγραψε στο Twitter στις 13 Μαΐου. Ανέφερε, δε, ότι έχει ένα σχέδιο για την αναζωογόνηση του χρηματοπιστωτικού του συστήματος, αυτήν τη φορά χωρίς stablecoin.
Η αγορά κρυπτονομισμάτων φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί. Το Tether, το πλέον δημοφιλές stablecoin, το οποίο ισχυρίζεται ότι υποστηρίζεται πλήρως από υγιείς επενδύσεις, έπεσε κάτω από το $1 πριν ανακάμψει. Ωστόσο η κατάρρευση της Terra ενίσχυσε τις εκκλήσεις για ρύθμιση των stablecoins στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νότια Κορέα. Οι νοτιοκορεατικές αρχές αναβίωσαν μια μονάδα έρευνας οικονομικής απάτης για να εξετάσει την κατάρρευση της Terra.
Οι ρυθμιστικές αρχές λένε ότι μια κατάρρευση όπως αυτή θα μπορούσε να δημιουργήσει κινδύνους για το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα εάν ο κλάδος των κρυπτονομισμάτων και το περίπλοκο οικοσύστημα του DeFi συνεχίσουν να αναπτύσσονται. “Πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι ένα stablecoin θα ήταν τόσο καλό όσο ένα δολάριο”, ανέφερε ο Rohit Chopra, διευθυντής του Γραφείου Οικονομικής Προστασίας Καταναλωτών των ΗΠΑ, μιλώντας στο Bloomberg στις 16 Μαΐου. “Μαθαίνουν όμως ότι αυτό δεν ισχύει”.