Η “φούσκα” των ακινήτων…
Περί το 2000 που είχα βρεθεί στις ΗΠΑ με μια δημοσιογραφική αποστολή ενημέρωσης για τις εκεί θυγατρικές ανάπτυξης ακινήτων μιας ελληνικής κατασκευαστικής εταιρείας, μια μονοκατοικία με τρία υπνοδωμάτια και κήπο στο Χιούστον και τη Φλόριδα δεν στοίχιζε περισσότερα από 250 με 350.000 δολάρια.
Μας είχε προκαλέσει εντύπωση τότε η “προσιτότητα” των τιμών σε σχέση με αυτές αντιστοίχων (με βάση τη κάλυψη αναγκών) ακινήτων στην Ελλάδα.
Κατά την τελευταία επίσκεψη πριν λίγες μέρες στις ΗΠΑ διαπίστωσα πως οι τιμές ανάλογων ακινήτων σήμερα υπολογίζεται πως έχουν σχεδόν δεκαπλασιαστεί. Στο ίδιο διάστημα ο S&P από τις 1.000 με 1.500 μονάδες έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί.
Η τιμή του πετρελαίου κατά τη δεκαετία του ’90 κυμάνθηκε μεταξύ 10 και 35 δολαρίων το βαρέλι. Τις επόμενες, μετά το 2000, δεκαετίες κινήθηκε μεταξύ 35 και 150 δολ. Η τιμή του χρυσού τη δεκαετία του ’90 κινήθηκε μεταξύ 250 και 450 δολ. η ουγκιά. Μετά το 2010 κινείται μεταξύ 1.200 και 2.100 δολ. η ουγκιά.
O μέσος ωριαίος μισθός μεταξύ 2000 και 2022 στις ΗΠΑ με βάση τα επίσημα στοιχεία έχει αυξηθεί από τα 9 δολ. στα 16 δολ. την ώρα. Ανεπίσημα ο μέσος μισθός είναι μεγαλύτερος και η ανεύρεση προσωπικού δύσκολη υπόθεση.
Στη Νέα Υόρκη που βρέθηκα πριν λίγες μέρες έμαθα πως ένας βοηθός σερβιτόρου αμείβεται με περίπου 1.500 δολ. την εβδομάδα, μέγεθος που ανεβάζει το κόστος πάνω από τα 30 δολ. την ώρα.
Από μια οπτική γωνία οι μεταβολές αυτές συνιστούν μια ανάλογη υποτίμηση του δολαρίου τα τελευταία 20 χρόνια, γεγονός που δεν εμφανίζεται στις ισοτιμίες με τα υπόλοιπα νομίσματα καθώς όλα ακολουθούν μια παρόμοια πολιτική υποτίμησης μέσω της νομισματικής επέκτασης.
Από μια άλλη οπτική γωνία όμως οι εξελίξεις αυτές συνιστούν μια άνευ προηγουμένου “φούσκα” των πάντων.
Αν η μέση σύνταξη στην Ελλάδα είναι περί τα 900 ευρώ και στις ΗΠΑ περί τα 1.500 δολάρια, στην Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί αναλογικά πολύ υψηλή σε σχέση με το κόστος διαβίωσης.
Αν στη Γερμανία ήδη πέφτουν στο τραπέζι προτάσεις για αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 70 στην καθ’ ημάς “Ανατολή” αποτελεί φενάκη η πεποίθηση πως το ασφαλιστικό το έλυσε ο νόμος Κατρούγκαλου που μετέφερε τα βάρη στους νεότερους.
Από την άλλη πλευρά προτάσεις όπως αυτή της Μαρίν Λεπέν για μείωση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 60 αποτελεί οφθαλμοφανή προσπάθεια εξαπάτησης και υφαρπαγής ψήφου ανάλογη με αυτή της κατάργησης του μνημονίου με ένα νόμο και ένα άρθρο στη χώρα την περασμένη δεκαετία.
Μετά το χρηματιστηριακό κραχ του 2000 οι Κεντρικές Τράπεζες υπό την πίεση των κυβερνήσεων κατέφυγαν σε μια νομισματική πολιτική “ασωτίας” με αρνητικά επιτόκια και χρηματοδότησης της ευημερίας με δανεικά.
Η πολιτική αυτή έχει οδηγήσει στη δημιουργία αλλεπάλληλων “φουσκών” και όπως από αυτή τη στήλη υποστηρίζουμε χρόνια τώρα, ήταν θέμα χρόνου η εμφάνιση του πληθωρισμού, τον οποίο μέχρι πριν ένα χρόνο όλοι θεωρούσα οριστικά “νεκρό”…
Η αναγκαστική άνοδος των επιτοκίων τώρα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ύφεση και η ύφεση σε κινήσεις πανικού που θα ευνοήσουν την επάνοδο του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού.
Αν πιστεύετε πως τα χειρότερα έχουν παρέλθει ξανασκεφτείτε το. Μπορεί ο S&P 500 από τις 4.800 μονάδες στις αρχές του 2022 να έχει βρεθεί περί τις 4.000 αλλά το επίπεδο αυτό απέχει πολύ από τις 700 μονάδες του 2009 που αποτελούν το σημείο εκκίνησης του παρόντος κύκλου…
Η ύφεση στην οικονομία θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα κραχ στις αγορές.
Η περαιτέρω υποτίμηση των νομισμάτων θα επιταχυνθεί και τούτο ίσως φαλκιδεύσει την εσωτερική πολιτική σταθερότητα των δημοκρατιών αλλά και την εξωτερική τους επιρροή.
Βέβαια οι δημοκρατίες είναι ελαστικές και διαθέτουν βαλβίδες εκτόνωσης των πιέσεων. Η μετάδοση της κρίσης στα αυταρχικά καθεστώτα μπορεί να έχει ακόμη πιο δραματικές ανατροπές.
Στο δια ταύτα, στις ΗΠΑ οι πωλήσεις νέων κατοικιών μειώθηκαν κατά 17% από τον Μάρτιο έως τον Απρίλιο, όπως ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα. Οι ειδικοί περίμεναν μείωση μόνο περί το 2%. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, το μείον ήταν ακόμη και περίπου 27%.
Οι αναλυτές βέβαια δεν περιμένουν ένα κραχ όπως αυτό του 2008, όταν τα προβλήματα στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ προκάλεσαν μια παγκόσμια οικονομική κρίση σύμφωνα με την Whitney Tilson, της Empire Research.
Βέβαια οι οικονομολόγοι πέρυσι τέτοιο καιρό δεν περίμεναν τον πληθωρισμό να έχει σκαρφαλώσει στο 8%.
Η Yelena Maleyev της Grant Thornton υποστηρίζει πως: “Η μέση πληρωμή στεγαστικού δανείου είναι τώρα κατά 500 δολ. υψηλότερη από πέρυσι…”. Ακόμη όμως βρισκόμαστε στην αρχή ενός κύκλου ανόδου των επιτοκίων.
Διεθνώς η αγορά των ακινήτων μαζί με αυτές των μετοχών αποτελούν τον πήχη της οικονομικής ευεξίας των προϋπολογισμών των νοικοκυριών. Οι καταναλωτικές δαπάνες διαμορφώνονται με βάση την αξία των χαρτοφυλακίων.
Οι περισσότεροι όμως μετά από δυο χρόνια εγκλεισμού λόγω πανδημίας φέτος το Καλοκαίρι θέλουν να ταξιδέψουν. Την επιθυμία αυτή δεν μπορεί να την αναστείλει καμιά πρόβλεψη.
Ούτε καν ο οικονομικός “τυφώνας” που προέβλεψε εντελώς ξαφνικά μετά αρκετά χρόνια αισιοδοξίας ο CEO της JPMorgan Τζέιμι Ντάιμον…